In 2012 stond even alles op zijn kop. Het was een transitie jaar; ik ging van oud naar nieuw in alle aspecten van mijn leven. Het was een jaar van chaos, vallen, opstaan, verstand op nul, doorgaan. Het was het jaar waarin ik werkloos werd en ook bleef, het jaar dat mijn huurwoning werd gesloopt, het jaar van oneindig verbouwen en samenwonen in een stoffig klushuis, het jaar dat ik moeder werd en ook mijn moeder verloor.
Het persoonlijke afscheid
Niet een, maar maar liefst drie keer in een week tijd nam ik afscheid van mijn moeder. De eerste keer was van haar persoonlijk toen we wisten dat ze onder zware pijnstilling in slaap zou worden gebracht totdat alle lichaamsfuncties het zouden begeven. We lazen haar nog voor een laatste keer een gedicht van Martinus Nijhoff voor; De Brug. Of we alsjeblieft niet wilden huilen want dat kon altijd nog op eigen gelegenheid. Nee, mijn moeder hield niet van openlijk huilen, dat was een privé-ding. Dat we zouden gaan huilen op haar begrafenis vond ze ook helemaal geen goed idee. Volgens mij vond ze dat ontzettend cliché. En volgens mij kon mij moeder niet zo goed tegen verdriet; ze had genoeg aan die van haar. Ik heb er persoonlijk best lang veel last van gehad, van haar privé-ding met huilen. Ik had toch liever gezien dat ze mij had geleerd om te huilen en het liefst en plein publiek. Huilen heeft daarom heel lang ongemakkelijk gevoeld voor mij, alsof verdriet niet mocht zijn. En wanneer verdriet niet mag zijn, dan is er altijd nog een andere optie; boos zijn. Boos zijn is een makkelijke vervanger voor verdriet, ga maar na.
Het traumatische afscheid
Nog geen 48 uur later, maar het zou ook best wel eens 24 uur kunnen zijn geweest, op donderdag 9 augustus 2012, nam ik afscheid van mijn moeders lichaam en haar lichaam nam afscheid van haar. Volgens mij hield ik mijn moeders hand vast toen ze zich in een laatste poging aan het verzetten was tegen de dood. Het was geen romantisch einde, noch een vredig overgangsmoment; mijn bewusteloze moeder lag te kronkelen op haar ziektebed alsof ze weer tot leven wilde komen. Het was een gevecht; een gevecht tussen lichaam en geest. En de geest bleef beduusd en machteloos achter, het lichaam was er klaar mee. Heel eerlijk gezegd; ik was blij dat ik erbij was, maar ook dat het voorbij was. Er volgde een grote opluchting; het was haar gelukt om los te komen.
Het symbolische afscheid
Op 15 augustus, op de dag van de opneming met "lichaam en ziel" van Maria in de Hemel (Maria Hemelvaart) namen we symbolisch afscheid van mijn moeder in een volle zaal van het crematorium. Ik nam ook persoonlijk afscheid door een tekst aan haar voor te dragen. Ik hoopte dat mijn woorden konden verhullen wat ik op dat moment vooral voelde en dat was boosheid. In een zaal vol met oprecht verdriet voelde ik me vooral een bedrieger, een boze bedrieger van mijn eigen gevoel. Wonderlijk dat deze woorden hun weg naar buiten hadden gevonden via mij. Hoewel ik alles meende wat ik zei, ik voelde er geen bal van; er was en automatische piloot ingeschakeld. En goh wat vond men mij sterk; ik was vooral verdoofd.
Het echte afscheid kwam pas een jaar later toen ik eindelijk afscheid durfde nemen van mijn boosheid. En nu twee jaar en twee baby's later is er eindelijk weer ruimte voor verdriet. Wanneer ik nu onderstaande tekst herlees, voel ik oprecht een diep verdriet. Als ik onderstaande tekst lees dan voel ik eindelijk hoe mooi mijn moeder is.
Lieve mama, sterke moeder,
Toen ik jou een week geleden vroeg wat voor jou de mooiste periode van je leven is geweest, antwoordde jij: toen ik jullie kreeg. Stiekem had ik dat antwoord wel verwacht. Naast vrouw was jij bovenal moeder; voor jou een levensvervullende taak. En wat kan ik vandaag dan ook beter doen dan jou bedanken voor het schenken van het leven. Dankjewel voor het bloed, het zweet en de tranen die jij als moeder, als vrouw hebt vergoten over deze aarde voor anderen. Dankjewel voor je immense draagkracht, je geduld en je onbaatzuchtigheid. Het voelde daardoor veilig om jouw kind te zijn. Het was fijn om jou als beschermvrouw aan mijn zijde te hebben tot aan de volwassenheid. Dankjewel, je hebt het meer dan goed gedaan mam.
Het was een zware laatste reis en nu ben je dan over de regenboogbrug.
De tijd van rouwen is voor ons aangebroken, maar ook de tijd van eren en herdenken. Ik had jou verteld dat ik na jouw overlijden drie eigenschappen, die kwaliteiten van je wilde uitkiezen om te bewaren en te eren ter nagedachtenis aan je. Een week geleden vroeg je nog welke drie positieve eigenschappen ik uiteindelijk had gekozen, je fluisterde me er zelfs nog een in waar je zelf trots op was. En hoewel je tal van kwaliteiten had, wil ik me persoonlijk blijven verbinden met je wilskracht, je geduld en je draagkracht. Met jouw wilskracht kreeg je alles voor elkaar, met je geduld kon je rustig blijven tijdens het wachten op resultaat en met je draagkracht kon je elke vorm van tegenslag en teleurstelling opvangen. Ja mam, deze eigenschappen erf ik graag van je.
Bij elk eigenschap ga ik nu op zoek naar een passend voorwerp dat mij helpt herinneren; een steen voor je wilskracht, een veldbloem voor je geduld, een beeldje of een foto van onze mooie aarde voor je draagkracht. Want goh wat hield jij van de aarde. Met deze voorwerpen ga ik een thuis altaartje voor je inrichten, mijn persoonlijke versie van een herdenkingsplek en dan kunnen we daar samen weer in gesprek gaan over het leven, over de dood.
Lieve moeder, sterke vrouw vergeet niet
Alles is perfect, alles is concentrisch, alles begint opnieuw.